بهتر است محیط‌بانان سلاح نداشته باشند!

بدیهی است که در مورد محیط بانی در کشورما، خلاءهای قانونی بسیاری وجود دارد، خلاءهایی که از سویی موجب به خطرافتادن جان محیط بانان می‌شود و از سوی دیگر، هنگامی که آنان با شکارچیان غیرمجاز برخورد می‌کنند، خود محکوم می‌شوند، آیا چنین خلاءهایی موجب بی‌اعتنایی ناخودآگاه محیط بانان به پاسداری از محیط زیست کشور نمی‌شود؟ چرا که در صورت بروز مشکل، این محیط بان است که به اعدام محکوم می‌شود!

پیش درآمدی تلخ!

براساس استانداردهای جهانی هر یک هزارهکتار از منابع طبیعی باید یک محیط‌بان داشته باشد، ولی در ایران هر ۶ هزار هکتار یک محیط‌بان دارد که شیفت‌های ۱۸ ساعته دارند و تنها ۱۲ روز از ماه را در منزل می‌گذرانند. با ۴۰۰ ساعت کار سخت ماهانه در ازای زیر یک میلیون حقوق! گرچه مسئولان خبر از افزایش ۲۰ درصدی حقوق محیط‌بانان و جنگل‌بانان داده‌اند. ولی در طرح اولیه این قانون حمایت، دولت و مجلس به بخش درآمد آنان که یک میلیون تومان در نظر گرفته شده بود، اعتراض کردند. معاون محیط‌ زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌ زیست، در این خصوص می‌گوید: «در لایحه حمایت از محیط‌بانان ابتدا به مسائل حقوقی و مزایا اشاره شده بود، اما در دولت و مجلس بخش‌های مربوط به حقوق و مزایا حذف شد. از محیط‌بانان انتظار اجرای وظایف لشکری داریم، اما در زمینه حقوق و مزایا در حد و اِشِل پرسنل کشوری با آن‌ها برخورد می‌شود». در کشور ما حدود سه هزار محیط‌بان مشغول خدمت هستند که به‌واسطه اقلیم منحصر به‌فرد سرزمین‌مان شرایط خاصی را تجربه می‌کنند و ممکن است در منطقه حفاظت شده کشور از دمای ۲۰- درجه (بخش‌هایی از فیروزکوه) تا بالای ۵۰ درجه (بخشی از کویر در تابستان) را در فصل‌های مختلف تجربه کنند.

در رابطه با مشکلات محیط بانان و وجود خلاءهای قانونی فراوان دراین حوزه، خبرنگار «فراز» گفت و گویی داشت هاست با علی‌اکبر بسطامی، عضو هیات رئیسه کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی.

بسطامی با تائید وجود خلاءهای قانونی در رابطه با حمایت از محیط بانان، چنین توضیح می‌دهد:  من معتقدم که با مردم-به عنوان شکارچی غیرمجاز و افرادی که وارد مناطق حفاظت شده می‌شوند- هر چه بیشتر تعامل سازنده و مثبت داشته باشیم، نتیجه بیشتری خواهیم خواهیم گرفت. مسلم است که محیط بانان از میان همین مردم انتخاب شده‌اند، و در جهت حفظ محیط زیست واقعا از جان و دل مایه می‌گذارند. اما از سویی همانطور که اشاره کردم ما با نگاه تحکمی و خشونت‌آمیز در این رابطه مخالفیم. چون تجربه نشان داده که برخورد مثلا نظامی با این افراد چندان تاثیر مثبت و بازدارنده‌ای نداشته است. به خاطر آسایش و امنیت مردم، معتقدیم بهتر است محیط‌بانان، سلاح نداشته باشند! اما از سوی دیگر، باید از روش‌های مختلف برای ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست و احترام به آن در بین مردم، استفاده کنیم و به آنان آگاهی و اطلاعات بدهیم. تا هم از سویی مردم بتوانند از محیط زیست، مانند جنگل‌ها استفاده کنند و هم در حفظ آن کوتاهی نکنند. در واقع ما دنبال این نیستیم که مردم را از حضور در محیط‌های طبیعی، محروم کنیم. اما باید مردم با آگاهی از آسیب‌پذیر و شکننده بودن محیط زیست کشور، از این امکانات خدادادی استفاده کنند.

اما مشکل این‌جاست که معمولا محیط بانان، نه از سوی مردم معمولی بلکه توسط شکارچیان غیرمجاز مورد هدف قرار می‌گیرند و در نهایت اگر مقابله کنند، محاکمه می‌شوند. در این مورد چه توضیحی دارید؟

ما در این مورد خلاءهای قانونی داریم، در این شکی نیست. و همین خلاءهای قانونی موجب می‌شود که اغلب محیطبانان ما، صدمه ببینند و یا جان خود را از دست بدهند. قرار است مجلس شورای اسلامی در تنقیح قوانین مربوط به محیط زیست، طرحی ارائه بدهد و این موانع را برداشته و خلاءهای قانونی را رفع و یا معتدل کند. این که ما با شکارچی غیرمجاز برخورد نکنیم، اما محیط بان را مجازات کنیم، شیوه درستی نیست و مشکلات محیط زیستی ما را حل نمی‌کند. لذا ما تلاش می‌کنیم در راستای برنامه هفتم توسعه، قوانینی در جهت رفع این مشکلات تصویب کنیم و بسیاری از این قوانین در لایحه‌ای که دولت در حال تنظیم آن است، دیده خواهد شد و خلاءهای موجود مورد بررسی و حتی رفع قرار خواهد گرفت.

شکارچی غیرمجاز، فردی است که تنها به سودآنی خود توجه قرار دارد و چندان وقعی به فرهنگ و شرایط محیط زیستی کشور نمی‌گذارد. قبول دارید که فرهنگ‌سازی زمان می‌برد و فعلا باید به فکر حفظ جان و امنیت محیط بانان باشیم؟

درست است، ولی باز من معتقدم که با فرهنگ‌سازی مستمر و آموزش در مدارس و از طریق رسانه‌ها، می‌توان به این هدف دست یافت. البته که در چند سال گذشته، در حق محیط بانان ما، بسیار اجحاف شده است. امیدواریم که هم در حوزه سازمان محیط زیست کشور و هم از طریق نمایندگان مجلس، قوانین جدیدی برنامه هفتم توسعه تصویب شود که هم رافع مشکلات محیط بانان باشد و هم حفظ محیط زیست به صورت جدی در این قوانین دیده شود. ولی در نهایت من معتقدم حفاظت از محیط زیست را باید مردمی کنیم، و قوانین باید صبغه مردمی داشته و مبتنی بر مطالبات مردم باشد. هر جا مردم را به میدان آورده‌ایم، اثرگذاری و پایداری قوانین بیشتر شده است. لذا من معتقدم که محیط بان، نباید سلاح داشته باشد؛ به شرطی که آن فرهنگ سازی و ترویج احترام به محیط زیست هم صورت بگیرد، تا محیط بان ما به این شکل مورد ظلم واقع نشود.

یکی دیگر ازمشکلات محیط بانان در رابطه با حفظ محیط زیست، نداشتن امکاناتی مانند هلی‌کوپتر و پهپاد و ... است، در این مورد چه برنامه‌ای دارید؟

من قبول دارم که نمی‌شود کاری با این وسعت را بدون امکانات انجام داد و انتظار موفقیت و نتتیج مثبت هم داشت. بله، محیط بانی ما و کلا سازمان محیط زیست، امکانات کم دارد. ضمن این که هم تعداد محیط بانان ما کم است و هم اینان از حداقل دستمزد برخوردارند. مشکلات معیشتی بسیاری دارند و اگر بیمار شوند برای استفاده از بخش درمان با مشکلات جدی مواجه هستند. طبیعی است که محیط بانی، نه فقط هلی‌کوپتر و پهپاد، که یک خودروی ساده لازم دارد. یعنی اگر ما از محیط بانان انتظار داریم از محیط زیست محافظت کنند، باید هم از نظر معیشتی وضعیت آنان را درست کنیم و هم ابزار کار برای آنان فراهم شود. اگر محیط بانان، از نظر دستمزد و معیشت وضعیت بهتری داشته باشند، طبعا انگیزه آنان بیشتر خواهد شد. و البته که قوانین موجود هم نیاز به اصلاح و جرح و تعدیل دارد.

شما به عنوان  عضو هیات رئیسه کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی، در برنامه توسعه هفتم، پیگیر مطالبات محیط بانان خواهید بود؟

بله حتما. من سال گذشته در مراسم ختم یکی از محیط بانان که توسط شکارچیان غیرمجاز شهید شده بود، شرکت کردم. اما با مراسم گرفتن که مشکل این افراد حل نمی‌شود. به نظر من بهتر است تغییر قوانین و جرح و تعدیل آن، در لایحه دولت لحاظ شود و خود دولت در این مورد پیش قدم شود و سازمان محیط کشور حتما پیگیر این مطالبات از دولت باشد. اگر این جرح و تعدیل قوانین در لایحه مطرح شود، دیگر اصل ۷۵ قانون اساسی نمی‌تواند مانع اجرای قوانین جدید در مورد محیط بانان شود.

ولی چرا شما به طور کلی محال مسلح شدن محیط بانان هستید، آن‌هم درشرایطی که این افراد فداکار مورد هدف شکارچیان غیرمجاز قرار می گیرند؟

من مخالف مسلح شدن محیطبانان هستم، با این رویکرد که باید یک رابطه دوسویه مثبت بین محیط بان و مردم باشد، به نظر من مردمی کردن قوانین موثرتر از مسلح شدن محیط بانان است!

پس باید همچنان در انتظار شهید و مجروح شدن محیط بانان کشور باشیم؟

ببینید مشکل اصلی در مورد شکارچیان غیرمجاز، وجود قوانین سهل‌گیرانه در مورد آنان است، یک شکارچی غیرمجاز، اگر هم شکاری انجام داده و دستگیر شود، با پرداخت مختصری جریمه، آزاد می‌شود. ما باید از این طرف قوانین سخت گیرانه برای شکارچیان غیرمجاز بگذاریم و مثلا جریمه‌های سنگین برای آنان در نظر بگیریم. یعنی قانون چنان باید تدوین شود که دیگر شکارچی غیرمجاز جرات تکرار جرم را نداشته باشد و ما الان متاسفانه، چنین قانونی نداریم. شکارچی غیرمجاز هم از نظر جریمه و هم از نظر اجتماعی باید مورد پیگرد قانونی سفت و سختی قرار بگیرد، به نحوی که مایه عبرت دیگران شود.